Giờ lễ nhà thờ Thánh Phanxico Xavie
– Ngày thường: 5h30 – 17h30
– Thứ 7: 5h30 – 18h30 – 19h30
– Chúa nhật: 5h30 – 7h00 – 8h30 – 16h00 – 17h00
Nhà thờ Thánh Phanxico Xavie (Cha Tam) ở đâu?
– Địa chỉ: 25 Học Lạc, phường 14, quận 5, TPHCM
– Bổn mạng: Thánh Phanxico Xavie
– Năm thành lập 1865 – 1900
– Chánh xứ: Cha Toma Huỳnh Bửu Dư
– Phó xứ: Cha Giuse Nguyễn Mạnh Hùng
>>> Tham khảo: Tour Hành Hương Công Giáo Việt Nam
Nhà thờ đâu tiên
Ngay từ đầu, giáo phận Đàng Trong đã quan tâm tới việc giảng đạo cho người Hoa tại Nam Kỳ. Vào năm 1865, đời Đức Cha Miche (Mịch, 1865-1872), Cha Phllippe, linh mục Hội Thừa Sai Paris thuộc giáo phận Quảng Đông, đã đến thành lập một nhà thờ đầu tiên cho người Hoa tại Chợ Lớn.
Lúc đó có khoảng hơn chục người Hoa Công Giáo đã định cư tại đây được ít lâu để buôn bán, cũng có mấy bệnh nhân người Hoa đã trở lại đạo đang nằm điều trị tại bệnh viện Chợ Quán. Chính với cộng đoàn người Hoa Công Giáo bé nhỏ này, cha Philippe đã thành lập giáo xứ gốc người Hoa tại Chợ Lớn.
Nhà thờ thứ hai
Là một ngôi nhà cũ kỹ kiểu Việt Nam, gần ga xe lửa ở đường Thủy Quân (Rue des Marins, nay là ngã tư đường Châu Văn Liêm và Trần Hưng Đạo B) được dùng làm nhà thờ và nhà xứ. Năm sau đó, 1866, Đô Đốc De Lagrandière, lúc bấy giờ là Thống Đốc Nam Kỳ, một hôm đi thăm vùng Chợ Lớn, đã dừng lại nơi này. Xúc động về sự nghèo nàn thiếu thốn của ngôi thánh đường, khi trở về dinh, ông đã ra lệnh cho Sở Công Trình Công Cộng dùng ngân quỹ nhà nước, để xây một nhà thờ lớn hơn và xứng đáng hơn.
Trên một thửa đất rộng rãi cách xa đó một chút trên đường Cây Mai (nay là Báo Sài Gòn Giải Phóng (vì Ngân Hàng Việt Hoa đã bị đóng cửa), ở ngã tư đường Hùng Vương và Phùng Hưng, chính xác là 203, Hùng Vương, Phường 14, Quận 5, Vì nay mở cửa hướng về đường Hùng Vương). Đó là nhà thờ thứ hai ở Chợ Lớn và cũng là nhà thờ duy nhất dành cho người Hoa ở Miền Nam.
Nhà thờ hiện nay
Vào năm 1898, tức là cách nay hơn 100 năm, Đức Cha Jean Dépierre (Đễ, 1895-1899), Giám Mục Sài Gòn, thấy rằng họ đạo người Hoa mỗi ngày một suy giảm, từ 100 người giảm còn khoảng 40 người, nên đã quyết định cử cha Phanxicô Xaviê Tam Assou (đọc theo tiếng Hán là Đàm Á Tô), là người Hoa biết đủ loại tiếng Trung Quốc, đang làm cha phó Nhà Thờ Chánh Tòa Sài Gòn kiêm chức giáo sư trường Tabert, vào Chợ Lớn với mong mỏi làm hồi sinh lại đời sống đạo của người Hoa.
Cha đã tìm mua được một khu đất rất đẹp, rộng chừng 3 mẫu ở ngay trung tâm Chợ Lớn và trên đó ngài khởi sự xây dựng một ngôi nhà thờ mới, tức là ngôi thánh đường mà chúng ta đang có hiện nay. Đức Cha Lucien Mossard (Mão, 1899-1920) đã cử hành Lễ Đặt Viên Đá Đầu Tiên vào ngày lễ Thánh Phanxicô Xaviê 03/12/1900 và Lễ Cung Hiến trọng thể vào ngày 10/01/1902.
Sau khi xây dựng nhà thờ, cha Tam còn xây thêm được một trường học, một nhà nuôi trẻ, một nhà nội trú và một số nhà ở cho thuê. Số giáo dân người Hoa bấy giờ đã lên đến khoảng 400.
Những mốc phát triển nhà thờ
Năm 1934, cha Tam qua đời. Từ đó giáo xứ xuống dốc rất nhiều, giáo dân bỏ đạo cũng đông. Mãi đến năm 1952, các cha Thừa Sai Paris từ Quảng Tây, Trung Quốc sang, đời sống đạo của giáo dân nơi đây mới bắt đầu khởi sắc lại.
Năm 1952, cha Sở Robert Lebat thuê thêm một căn nhà lớn ở Quận 1 làm nhà nguyện Đức Bà Hòa Bình. Nay đã trở thành Nhà Thờ Giáo Xứ Đức Bà Hòa Bình thuộc Hạt Sài Gòn.
Năm 1953, cha Joseph Guimet kế nhiệm cha Lebas, mở thêm giáo điểm Bình Tây, xây dựng Nhà Thờ Bình Phước. Nay đã trở thành Nhà Thờ Giáo Xứ Bình Phước thuộc cùng Hạt Chợ Quán.
Năm 1960, một Tiểu Chủng Viện dành cho người Hoa được cha Carôlô Chang thành lập tại nhà thờ Đức Bà Hòa Bình, Q. 1.
Năm 1962, cha Joseph Guimet mở thêm giáo điểm Phú Lâm, xây dựng Nhà Thờ Phú Lâm cho giáo dân Hoa và Việt. Nay đã trở thành Nhà Thờ Giáo Xứ Chúa Hiển Linh thuộc cùng Hạt Chợ Quán.
Năm 1963, Cha Charles Chang được sự giúp đỡ của Đức Cha Carlo van Melckebeke, khánh thành Tiểu Chủng Viện Thánh Carôlô dành cho người gốc Hoa bên cạnh Nhà Thờ Phú Lâm.
Năm 1968, cha Joseph Guimet xây dựng nhà thờ Thánh Giuse tại đường An Bình. Nay đã trở thành Nhà Thờ Giáo Xứ Thánh Giuse thuộc cùng Hạt Chợ Quán. Cùng năm ấy, cha Gabriel Lajeune đã mua thêm hai nhà nguyện tại đường Lãnh Binh Thăng và đường Âu Cơ thuộc Giáo xứ Bình Thới.
Năm 1972 thành lập Hội Đồng Giáo Xứ gồm Ban Thường Vụ và 6 Ủy Ban : 1. Ủy Ban Các Hội Đoàn, 2. Ủy Ban Bất Động Sản, 3. Ủy Ban Trường Học, 4. Ủy Ban Truyền Thông, 5. Ủy Ban Phụng Vụ, 6. Ủy Ban Bác Ái Xã Hội. Ngày 30-12-1972 Đức Tổng Giám Mục Phaolô Nguyễn Văn Bình đã phê chuẩn bản Qui chế Hội Đồng Giáo Xứ Nhà Thờ Phanxicô Xaviê gồm 9 chương.
Năm 1974, Tòa Tổng Giám Mục Sài Gòn tái xác nhận: “Các linh mục thuộc giáo xứ Phanxicô Xaviê có nhiệm vụ đặc biệt lo thăm viếng các giáo hữu Việt gốc Hoa trên toàn lãnh thổ Việt Nam, đồng thời giúp các giáo phận về những vấn đề có liên quan đến việc truyền giáo của người Việt gốc Hoa, như đã được Hội Đồng Giám Mục Miền Nam Việt Nam thông qua hồi năm 1965”.
Năm 1975, riêng số giáo dân người Hoa trong giáo xứ đã lên đến 8.000, trong đó có 17 đại chủng sinh, 32 tiểu chủng sinh, 2 dòng tu Gioan Tẩy Giả và Têrêsa, 1 tiểu chủng viện, 1 Trung Tâm Công Giáo Người Hoa, 3 nhà nguyện, 3 trường trung học, 4 trường tiểu học, 118 căn nhà cho thuê, 1 trường giáo lý hàm thụ, 1 tờ nguyệt san thông tin, 1 nhóm phát thanh viên giáo lý và 1 đội ngũ giáo lý viên nhiệt thành đi truyền giáo khắp các tỉnh.
Tháng 3 năm 1975, Đức Tổng Giám Mục Nguyễn Văn Bình đã ký lệnh giao trách nhiệm cho các cha tại nhà thờ Phanxicô Xaviê trực tiếp quản lý và điều hành tất cả các nhà thờ và cơ sở tôn giáo người Hoa tại miền nam Việt Nam.
Các linh mục đã phục vụ tại Giáo xứ
1. 1865-1869 : Pierre Marie Philippe, MEP (+1871)
2. 1870-1873 : Jean Joseph Remi Delpech (Định), MEP (+1912)
3. 1873-1873 : Edouard Francoir Marie Le Vincent (Sơn), MEP (+1877)
4. 1876-1879 : Charles Jean Baptiste Jacquemin, MEP (+1895)
5. 1879-1884 : Martin Henry Brillet, MEP (+1886)
6. 1884-1885 : Jacques Alexis Hirbec ( Phương ), MEP (+1885)
7. 1885-1890 : Louis Marie Joseph Martin (Nghi), MEP (+1916)
8. 1890-1891 : Lucien Emile Mossard (Mão), MEP (+1920)
9. 1891-1895 : Charles Boutier (Thiết), MEP (+1927)
10. 1895-1898 : Emile Francoir Marie Moreau (Đức), MEP (+1912)
11. 1898-1934 : Francoir Xavier Tam Assou (Tam), MEP (+1934)
12. 1934-1949 : Gioan Baotixita Huỳnh Tịnh Hướng (+1952)
13. 1949-1952 : Maurice Bạch Văn Lễ (+1953)
14. 1952-1953 : Robert Etienne Joseph Lebas, MEP (+1995)
15. 1953-1968 : Eléazard Joseph Guimet (Đạt), MEP (+1990)
16. 1968-1976 : Gabriel Marie Joseph Lajeune (Lạc), MEP (+2018)
17. 1976-2019 : Stephano Huỳnh Trụ
18. 2019-2021 : Giuse Têrêsa Trần Anh Thụ
19. 20.11.2021 – đương nhiệm : Tôma Huỳnh Bửu Dư.
Tiểu sử Cha Tam (Phanxico Xavie Tam Assou)
Cha Phanxicô Xaviê Tam Assou sinh năm 1855 tại Macao, Trung Quốc. Cha có một người em trai. Lúc còn nhỏ, cha mẹ ngài gửi hai anh em cho các dì phước Nhà Trắng ở Hồng Kông coi sóc nuôi dưỡng. Đức Cha Pellerin ban phép Thánh Tẩy và đỡ đầu cho ngài. Sau một thời gian, người em của ngài lâm bệnh và đã qua đời.
Cha Phanxicô lúc ấy chừng 8 tuổi, thì bà Benjamin đem sang Sàigòn. Lúc ấy bà Bề trên sai bà Benjamin lập dòng. Bà mẹ Benjamin dày công khó với Cha Phanxicô lắm; lúc bé bà chịu khó dưỡng nuôi, lớn lên cho ăn học, bà hết lòng lo lắng, khi ngài chịu chức Thầy Cả, thì bà thêu cho ngài 2 bộ áo lễ trắng.
Cha Phanxicô hằng trân trọng giữ gìn như của quý báu, để kỷ niệm công lao khó nhọc của bà mẹ Benjamin. Trong cuốn lịch sử của Dòng Thánh Phaolô de Chartres (Histore de la congrégation des surs St. Paul de Chartres) mới xuất bản ít năm nay, có ghi lại sự tích bà mẹ Benjamin nuôi dưỡng ngài lúc ngài còn thơ ấu, và cũng thuật lại cuộc lễ vinh quy Cha làm tại nguyện đường của Dòng Thánh Phaolô de Chartres Sàigòn.
Điều này chứng tỏ nhà Dòng rất lấy làm vinh hạnh, vì thấy hai trẻ nhỏ nhờ các bà nuôi dưỡng, bây giờ đã công thành danh toại, được quyền chánh tế hiển vinh, nên đã ghi chép trong cuốn sử của nhà Dòng, để lưu truyền cho hậu thế. Tưởng lúc bà mẹ Benjamin quỳ chầu lễ mở tay của Cha Phanxicô, thì bà vui mừng thoả dạ là dường nào. Vì thấy rằng công khó lúc xưa nay được kết quả rất trọn lành quý báu.
Khi tới Sàigòn, bà mẹ Benjamin cho ngài về ở cùng Cha Philipphê, Cha Sở họ đạo Chợ Lớn. Ở đây ngài học tiếng Triều Châu và tiếng nước Hẹ. Cha Philipphê thấy ngài có tánh tốt và ham học, nên Cha Philipphê hết lòng lo lắng dạy dỗ, và một ít năm sau, khi ngài được 13 tuổi, nhân dịp ngài trở về Pháp dưỡng bệnh, thì Cha Philipphê đem ngài qua học tại Đại Chủng Viện Penang.
Tại trường Penang, cậu Phanxicô được học 6 năm. Cha giáo Chibaudel thấy cậu tánh tốt lại sáng trí, nên rất thương và nhận đỡ đầu cho. Về sau, khi Phanxicô đã làm Linh mục và khi bề trên đã rút Cha Chibaudel về Paris lo cho Hội Thừa Sai, Cha Phanxicô vẫn hay ca ngợi tài đức Cha giáo xưa của mình trong nhiều dịp nói chuyện.
Trong Nhà Nguyện trường Penang, trước bàn thờ chính, dưới ngay đèn Nhà Tạm, là phần mộ của Đức Cha Pellerin, người ngày xưa khi ở Hongkong, đã rửa tội và đỡ đầu cho cậu Phanxicô. Vì thế ra vào Nhà Nguyện, cậu hay đến mộ phần Đức Cha để cầu nguyện, xin cho được ơn bền đỗ. Chắc chắn bên toà Chúa, Đức Cha cũng không thể quên được người con thiêng liêng của mình.
19 tuổi, khi đã học xong các lớp nhỏ ở trường Penang, chú Phanxicô được về học tại Chủng Viện Sài Gòn. Cũng như khi ở Penang, Thầy siêng năng học tập, trau dồi tính nết, dần dần được chịu các chức nhỏ; đến chức tư, thì được giữ lại làm giáo sư tại Chủng Viện. Thầy dạy 3 năm liền.
Nhiều học trò của Thầy đã làm linh mục. Mãi đến năm 1882, Đức Cha Colombet mới phong chức Linh Mục cho Thầy. Chịu chức xong, Cha đã dâng lễ mở tay đầu tiên tại Nhà Nguyện Tu Viện Thánh Phaolô Sài Gòn. Về sau, khi mừng Kim Khánh Linh mục, Cha vẫn không quên dâng 1 lễ tại Nhà Trắng cho bà mẹ Benjamin, người đã dày công nặng nghĩa với Cha.
Đức Cha sai Cha Phanxicô về làm phó tại Nhà Thờ Chính Toà Sài Gòn, đồng thời làm giáo sư cho trường Taberd. Cha Phanxicô còn được giao nhiệm vụ tập hát và đánh đàn cho Nhà Thờ Đức Bà. Bấy giờ, Cha Le Mée là Cha Sở họ Sài Gòn và Cha Joubert là bề trên của trường Taberd.
Cha phục vụ tại Sài Gòn như vậy được 16 năm. Năm 1898, Đức Cha Dépierre thấy giáo dân họ đạo Thanh Nhân trong Chợ Lớn ngày càng giảm sút – chỉ còn khoảng chừng 40 người – nên đã sai Cha Phanxicô về Thanh Nhân để chấn chỉnh lại. Đức Cha rất trông đợi ở Cha, vì Cha vừa là người đồng hương, lại vừa nói được rất nhiều tiếng các vùng của người Hoa đang cư trú tại Chợ Lớn.
Lời kết
Nhìn chung, mọi sinh hoạt của Giáo xứ đều có sự tham dự hài hòa của cả giáo dân người Hoa và người Việt. Giáo xứ thực sự là một cộng đồng sống và yêu thương nhau, chuyên cân cầu nguyện, sốt sắng trong phụng vụ, tích cực hòa mình vào nhịp sống của xã hội qua những việc từ thiện bác ái, phục vụ đồng bào, đồng đạo cả về tinh thần lẫn vật chất. Giáo xứ rất tự hào vê tinh thần đoàn kết của hai dân tộc Việt Hoa tại đây.
THAM KHẢO THÊM
